Ekonomi haberlerini izlerken özellikle uzmanlar tarafından sıkça dile getirilen dolarizasyonun ne demek olduğunu bu yazıda açıklayacağız. Öncelikle genel terim anlamı ile başlayalım. Dolarizasyon TCMB‘nin sitesinde şu şekilde açıklanmaktadır.
Bir ülkedeki yerleşiklerin değişim aracı, hesap birimi ve değer biriktirme aracı olarak kendi ulusal paraları yerine yabancı para kullanmalarıdır.
Tam dolarizasyon, bir ülkenin ulusal parasını tamamen terk edip, yabancı para birimini resmi para birimi olarak kabul etmesidir.
Kısmi dolarizasyon; bir ülkede ekonomik birimlerin, yüksek enflasyon ve belirsizlik ortamında ulusal paranın olası değer kaybından korunmak amacıyla, ulusal para cinsinden finansal varlıklar yerine yabancı para cinsinden finansal varlıkları seçmeye başlamasıyla ortaya çıkmaktadır.
Genelde dolarizasyonun ilk aşamasının, yabancı para cinsinden varlıkların değer biriktirme aracı olarak kullanılmaya başlanması olan ‘varlık ikamesi’ şeklinde geliştiği görülmektedir. Öte yandan, özellikle gelişmekte olan piyasalarda yakın geçmişte sıkça yaşanan bankacılık krizleri, iktisat yazınına varlık dolarizasyonunun yanı sıra ‘yükümlülük dolarizasyonu’ kavramını da eklemiştir.
Yükümlülük dolarizasyonu; ülkedeki bankacılık ve kamu kesimi dahil olmak üzere tüm ekonomik birimlerin, yabancı para cinsinden büyük miktarda yükümlülüklerinin bulunmasıdır. Hem varlık hem de yükümlülük dolarizasyonları tek bir başlık altında toplanarak ‘finansal dolarizasyon’ olarak nitelendirilebilir. Finansal dolarizasyon, bir ülkedeki yerleşiklerin, hem varlık hem de yükümlülüklerini yabancı para cinsinden tutma eğilimleri olarak tanımlanmaktadır.
Dolarizasyon, bir ülkenin resmi para birimi olarak kendi ulusal para birimi yerine dış bir para birimini, genellikle ABD dolarını kullanması durumunu ifade eder. Bu durumda, ülkenin ekonomik işlemleri ve finansal piyasalarında ABD doları yaygın olarak kabul edilir ve kullanılır.
Dolarizasyon, bir ülkenin ekonomik ve parasal istikrarsızlık yaşadığı veya ulusal para biriminin değer kaybettiği durumlarda ortaya çıkabilir. Yatırımcılar ve halk, kendi ülkelerinin para birimine olan güvenlerini kaybederek dış para birimlerine yönelebilirler. Ayrıca, dolarizasyon, uluslararası ticaretin ve yabancı yatırımların artmasıyla da ilişkilendirilebilir.
Dolarizasyonun avantajları arasında döviz kuru istikrarının sağlanması, yabancı yatırımcılar için güvenilir bir ortamın oluşturulması ve uluslararası ticaretin kolaylaştırılması yer alabilir. Ancak, dolarizasyonun dezavantajları da vardır. Ülkenin kendi para politikasını yürütme yeteneği kısıtlanır ve bağımsızlık kaybedilir. Ayrıca, dolarizasyonun uzun vadeli ekonomik ve mali istikrar üzerindeki etkileri tartışmalıdır ve ülkenin dolar talebinin artması dış dengeleri etkileyebilir.
